شخصیت حقوقی شرکت تجاری

شخصیت حقوقی شرکت تجاری به چه کسی اطلاق می شود؟

در علم حقوق بحث از شخصیت حقوقی مختص شرکتهای تجاری که از جمله اشخاص خصوصی هستند نیست بلکه درباره کلیه اشخاص حقوقی اعم از خصوصی و عمومی صدق می کند.قانون تجارت ایران برای شرکتهای تجاری (شخصیت حقوقی) قائل شده است(ماده ۵۸۳). دارا بودن شخصیت حقوقی به ای معناست که شرکت صلاحیت داشتن حقوق و تکالیف و نیز صلاحیت اجرای آن را دارد.

شخصیت حقوقی ویژگی مشترک کلیه شرکتهای تجاری است حتی شرکتهایی که به ثبت نرسیده و مطابق قانون تجارتد تشکیل نشده اند بلکه در عمل موجودند.(ماده ۲۲۰ قانون تجارت).

شخصیت حقوقی شرکت تجاری به دوبخش تقسیم میشوند:

۱-اعطای شخصیت حقوقی

شناخت شخصیت حقوقیط برای شرکتهای تجاری امری است که در همه سیستم های حقوقی مورد تایید است و تردیدهایی که روزگاری در این باره وجود داشت امروز دیگروجود ندارد.

الف)شرکتهای تجاری دارای شخصیت حقوقی

ماده ۵۸۳ قانون تجارت به صراحت کلیه شرکتهای تجاری مندرج در قانون تجارت یعنی شرکتهای موضوع ماده ۲۰ را دارای شخصیت حقوقی مستقل دانسته است. این طرز تلقی در همه سیستم های حقوقی وجود ندارد.

ب)مبنای حقوقی شخصیت حقوقی شرکت

۱-نظریات راجع به شخصیت اشخاص حقوقی:

-نظریه واقعی بودن شخصیت حقوقی

-نظریه فرضی بودن شخصیت حقوقی 

-نظریه دارایی اختصاصی

۲-ماهیت شخصیت حقوقی شرکتهای تجاری :

اینکه شرکت شخصیت حقوقی دارد نظری بسیار قدیمی و شایع است در حقوق انگلیس شخصیت شرکتهای تجاری از ثبت آنها ناشی می شود که از آن به incorporation تعبیر می شود.ریشه این کلمه corp است که به معنای شکل و جسم است.

نکته: در حقوق ایران به تبع حقوق  فرانسه شخصیت شرکت اقتباسی است از شخصیت شخص حقیقی:

شرکت دارای نام است و اقامتگاه تابعیت و اهلیت دارد.

۳-آغاز شخصیت حقوقی شرکت:

تعیین آغاز شخصیت حقوقی از این نظر وجد اهمیت است که نقطه آغاز تعهدات شرکت را معین می کند. در واقع تا قبل از تحقق شخصیت حقوقی علی الاصول نمی توان تعهداتی را که شرکاء بر عهده گرفته اند بر عهده شرکت گذاشت چرا که شرکتی وجود ندارد تا بتواند منعهد شود.

پس به طور مسلم شرکتهای تجاری همانند موسسات و تشکیلات دولتی برای آنکه شخصیت حقوقی پیدا کنند نیاز به ثبت ندارند . شرکت از زمانی دارای شخصیت حقوقی خواهد بود که ایجاد و به عباربت قانون گذتر تشکیل شده باشد. تاریخ تشکیل شرکت های مختلف یکسان نبوده و هر شرکتی تابع قانون خودش است:

-شرکتهای با مسئولیت محدود،تضامنی و نسبی وقتی تشکیل میشوند که تمام سرمایه نقدی آنها تادیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد.

شرکتهای سهامی خاص: پس از امضای اساسنامه توسط کلیه سهامداران پرداخت قسمت نقدی سرمایه که نباید کمتر از ۳۵ درصد کل مبلغ رسمی سهام باشد-انتخاب اولین مدیران و بازرسان توسط کلیه سهامداران و قبول سمت مدیریت و بازرسی توسط مدیران و بازرسان تشکیل میشود.

شرکتهای مختلط سهامی: در صورتی تشکیل می شود که

-تمام سرمایه از طرف شرکاء تعهد شده و لااقل یک سوم آن پرداخت شده باشد .

-سهم الشرکه شرکای سهیم به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد.

شرکت تعاونی: تابع مقررات حاکم بر تشکیل شرکتی است که قالب شرکت تعاونی را تشکیل می دهد. اگر شرکت تعاونی قالب شرکت سهامی را انتخاب کرده باشد زمان تشکیل آن تابع مقررات این شرکت خواهد بود وقس علی هذا.

۴-تبدیل شرکت تجاری:

منظور از تبدیل شرکت تجاری این است که بدون محو شخصیت حقوقی قبلی شرکت و ایجاد شخصیت حقوقی جدیدی برای آن شرکت شکل و غالبی نو پیدا کند. مثل اینکه شرکت سهامی خاص با حفظ شخصیت حقوقی خود به شرکت سهامی عام تبدیل شود یا اینکه شرکت تضامنی به شرکت سهامی خاص یا عام تبدیل شود.

الف)فایده بقای شخصیت حقوقی شرکت

ب)جواز تبدیل شرکت

ج)شرایط تبدیل صحیح شرکت

۵- ادغام و تجزیه شرکتها

ادغام و یا چند شرکت وقتی حاصل می شود که یا شرکتی شرکت دیگر را امحا و در خود حل کند، یا دو یا چند شرکت در هم حل شده شرکت جدیدی از آنها به وجود آید.

۶- پایان شخصیت حقوقی

تفاوت اساسی شرکت تجاری و انسان این است که شخصیبت حقوقی شرکت تجاری تا پایان یافتن امر تصویه شرکت باقی می ماند. در واقع در حالی که انسان به محض فوت (فاقد حقوق و تکالیف) میشود.

۷-حدود شخصیت حقوقی شرکت و خطرهای آن 

شخصیت حقوقی شرکت به شرکاء امکان می دهد که سنگینی مسئولیت خود را بابت معاملات شرکت با اشخاص ثالث را تقلیل دهند.

منبع: کتاب حقوق تجارت     جلد اول      دکتر ربیعا اسکینی